Kapeluszowy zawrót głowy: Wprowadzenie

Historia kapelusza sięga starożytności. To wtedy noszono już różnego rodzaju nakrycia głowy. Pojawiły się one w modzie starożytnych Greków, Rzymian i mieszkańców Wschodu. Na początku swojej historii kapelusz funkcjonował jako męski element stroju. Znacznie później kapelusze zaczęły nosić kobiety. Początkowo różne okrycia głowy służyły przede wszystkim jako ochrona przed słońcem i zimnem. Z biegiem czasu stały się jednym z najważniejszych elementów stroju. Wyrażały charakter osoby go noszącej oraz jej status społeczny. Często były oznaką władzy i godności.

Wikipedia podaje następującą definicję kapelusza:

„Kapelusz (łac. capella koza) – nakrycie głowy składające się z ronda i główki wykonywane z szerokiej gamy materiałów – produkuje się kapelusze filcowe, słomkowe czy skórzane. Kapelusze mogą być zarówno damskie (często zdobione dodatkami), jak i męskie (przeważnie z główką i rondem), a ich kształt i fason często ściśle nawiązuje do mody danej epoki.”

Najpopularniejsze typy kapeluszy:

Panama to tradycyjny kapelusz robiony z liści łyczkowca dłoniastego. Pomimo swojej nazwy pochodzi nie z Panamy, ale z Ekwadoru. Jego nazwa przyjęła się w czasie budowy Kanału Panamskiego, wtedy stał się on popularny w Stanach Zjednoczonych.

Cylinder to rodzaj wysokiego, sztywnego męskiego kapelusza z główką w kształcie walca i wąskim rondem.. Czarny cylinder ozdobiony klejnotami i piórami był modny w Hiszpanii zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet. Pierwszy cylinder został wyprodukowany w 1797 roku. Jednak największą popularność zdobyły dopiero po 1820 roku. Cylindry najczęściej wykonane są z atłasu, aksamitu lub filcu. Najczęściej w kolorze czarnym, jednak w drugiej połowie XIX wieku noszono również kolorowe cylindry. Istniały również cylindry dla dzieci, robione ze słomki.

Obecnie jest bardzo rzadko używany – najczęściej jako element stroju wieczorowego oraz w jeździectwie w konkurencji Ujeżdżenie.

Bikorn (dwuróg) to rodzaj kapelusza popularnego w XVIII i XIX wieku w Europie i Ameryce Północnej w wojsku i w marynarce. Kapelusz ten kojarzony jest z Napoleonem Bonaparte. Bikorny noszone były zarówno przez oficerów jak i generałów epoki napoleońskiej. Niektóre bikorny były tak wykonywane, że można je było płasko złożyć i włożyć pod ramię. To nakrycie głowy szczególnie upowszechniło się wśród oficerów marynarki na całym świecie i było bardzo popularne aż do I wojny światowej.

Fedora to rodzaj kapelusza z rondem, zwykle filcowego, z wklęsłą fałdą wzdłuż główki. Powstały w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku. Nazwa pochodzi od imienia głównej bohaterki francuskiej sztuki pt. Fédora, księżniczki Fedory Romazowej, która nosiła podobne nakrycie głowy. Brązowy kapelusz tego typu nosił Indiana Jones w filmach z jego udziałem. Z noszenia fedory znany był Michael Jackson. Piosenkarz używał kapelusza także podczas widowiskowych koncertów i słynnego tańca.

Melonik to rodzaj męskiego nakrycia głowy. Jest to kapelusz z niewielkim rondem o podwiniętej do góry krawędzi i wypukłym półkulistym (podobnym do połówki melona) denkiem. Meloniki zaczęto nosić w połowie XIX wieku. W początkach XX wieku kapelusze tego rodzaju często nosili agenci tajnej policji w Imperium Rosyjskim. Czarny melonik był również nieodzownym elementem stroju urzędników londyńskiego finansowo – handlowego "City". Meloniki chętnie noszoną boliwijskie kobiety, zwłaszcza andyjskie Indianki.

Trikorn (trójróg) to trójskrzydły kapelusz. Był szczególnie popularny w XVIII wieku. Wyszedł z mody w połowie XIX wieku. Używany był zarówno jako część strojów cywilnych, jak i mundurów wojskowych. Trikorn był zazwyczaj czarnego koloru z szerokim rondem podwijanym do góry w taki sposób, że tworzył kształt zbliżony do trójkąta, stąd wzięła się jego nazwa. Noszono go zwykle z jednym z rogów nad czołem. Ten kapelusz często przybierał różną formę. Mógł to być bardzo prosty kapelusz wykonany z czarnego filcu lub bardzo ekstrawagancki, zdobionych złotym lub srebrnym obszyciem i piórami. Dodatkowo w odmianie morskiej i wojskowej kapelusze te z przodu ozdobione były kokardą lub innym symbolem narodowym. W Stanach Zjednoczonych szczególnie popularne były w czasie rewolucji amerykańskiej.

Toczek to rodzaj damskiego nakrycia głowy w kształcie niewielkiego kapelusza bez ronda. Wykonywany jest z filcu, słomki lub tkanin. Może być całkowicie pozbawiony ozdób lub zdobiony, np. piórami czy klamrami.

Kłobuk to miękki filcowy kapelusz noszony przez górali oraz nakrycie głowy duchownych prawosławnych i greckokatolickich.

Ciekawostki:

Polska jest na początku listy światowych liderów wyrobów kapeluszniczych, ze względu na fabrykę ze Skoczowa, która produkuje kapelusze od początku do końca, tj. od znalezienia odpowiedniego surowca (wełna, włos króliczy), aż po zdobienie i obszywanie. Jest jedną z sześciu tego typu fabryk na świecie. Fabryka istnieje od 1924 r. i produkuje kapelusze z filcu wełnianego i włosowego. Znana również była podczas wojny, gdy produkowała tekstylia dla wojsk niemieckich.
Tradycyjny panamski kapelusz to sombrero, natomiast powszechnie znany kapelusz panama wywodzi się z Ekwadoru.
W latach 40. XIX wieku pokazanie się na ulicy bez kapelusza było nie do pomyślenia!.
Za czasów Ludwika XIV, kiedy to w modzie królowały ozdobne peruki, każdy szanujący się dworzanin musiał mieć przy sobie kapelusz. Powstały wtedy płaskie dwurożne nakrycia głowy, które znamy z obrazów przedstawiających Napoleona Bonaparte.
Cylinder jest znakiem rozpoznawczym prezydenta Abrahama Lincolna. Noszą go także członkowie awangardowej grupy muzycznej The Residents występując w swoich charakterystycznych strojach, czyli ubrani we fraki i z maskami w kształcie gałki ocznej.